آموزش جراتمندی به کودکان

شاید این جمله را هم شما شنیده باشید ” لقمه ی بزرگتر از دهنت برداشتی ” وقتی کسی می خواهد کار بزرگی انجام بدهد و دیگران با گفتن اینگونه  جملات  جراتمندی را از آن ها می گیرند  و باعث می شود کودکان از انجام کارهای سخت بترسند  و در بزرگسالی جرات نکنند از کاری که دوستش ندارند دست بکشند،جرات نمی کنند رابطه ای را  که آزارشان می دهد قطع کنند یا بر علیه یک رییس زورگو بایستند فقط منتطر می ماننند جریان زندگی ، او را به کدام سمت سوق می دهد.و برای شروع نکردن کارهای جدید، کار های اشتباه قبل را ادامه می دهیم  ،پس به فرزندان خود اجازه ی ریسک و خطر پذیری را بدهید اجازه ی اینکه راه و مسیر مورد علاقه ی خود را انتخاب کنند و برای رسیدن به آن تلاش کنند از او بخواهید در تیم های مختلف ورزشی ،علمی ، هنری و ..شرکت کند و چیزهای جدیدی را تجربه کند زیرا افراد شجاع از اینکه بخواهند متفاوت باشند و چیزهای متفاوت را تجربه کنند واهمه وترس  ندارند از آنجایی که شخصیت جسور و شجاع از همان دوران کودکی شکل می گیرد پس نیاز است خانواده ها از همان سال های اول زندگی این مهارت را به کودکان بیاموزند و با تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس کودکانی جراتمند پرورش دهند بدون شک جسور بودن برای  کودکان ونوجوانان بسیار سودمند است چرا که افرادی  که جسور نیستند موقعیت های  زیادی را در اجتماع از دست خواهند داد. یعنی اینکه فرد بتواند از حق و  حقوق و عقیده ی خود دفاع کند بدون تجاوز به حقوق دیگران این مهارت به فرد اجازه می دهد بدون به کار بردن هر گونه خشونت و پرخاشگری و تجاوز به حق دیگران  بتواند به شیوه ای معقول ،آرام و آزادانه

و بااعتماد به نفس نظرش را ابراز کند و از حقوق خود دفاع کند بدون اینکه به شان فردی و اجتماعی کسی لطمه وارد کند .

کودکانی که نمی توانند خواسته و نظرات خود را بیان کنند سرخورده خواهند شد و احساس طرد شدن ، عصبانیت و ناراحتی می کنند و به جای بیان احساسات و نظرات خود ، کناره گیری می کنند و یا پرخاشگری می کنند .

 نقش خانواده در جراتمندی کودکان

خانواده کلیدی ترین نقش را در جراتمندی کودکان دارد پس برای اینکه بتوانید کودکی جراتمند داشته باشید همیشه حق اظهار نظر به کودکانتان بدهید ، سوال بپرسند ، حق خود را مطالبه کنند، احساسات خود را بیان کنند بدون اینکه ترس از مسخره شدن داشته باشند ترس از قضاوت ، ترس از سرزنش و یا اینکه حق و حقوقشان نادیده گرفته شود باید این اطمینان را داشته باشند که به راحتی می توانند حقشان را مطالبه کنند پس برای آموزش این مهارت به کودکان :

1-از کودکان نظر خواهی کنید :یکی از بهترین تمرین ها برای آموزش شجاعت به کودکان است کودکان باید بتوانند در کنار دیگر اعضای خانواده به راحتی و بدون ترس نظر خود را بیان کنند و احساس امنیت بعد از نظر خواهی جایگاه ویژه ای در جراتمندی کودکان دارد مثلا کودک نظر خود را بیان می کند و با واکنش تند والدین رو به رو می شود و دفعه ی بعد از ترس  واکنش تند والدین هیچ گونه نظری نمی دهد پس حواسمان باشد که در برابر ابراز نظر واحساس  کودکان واکنش مناسبی نشان دهیم و حرف های کودک را جدی بگیرید به او نخندید کودک باید بداند  حرف هایش جایی برای  شنیده شدن دارند

2- گاهی تصمیم گیری را برعهده ی  کودک بگذارید : کودک باید از همان سنین پایین درک درستی از مفهوم مسئولیت پذیری داشته باشد و مسئولیت پذیری نوعی شجاعت است پس همیشه لازم نیست از کودکان حمایت کنیم و کودک باید بداند که گاهی باید به خودش تکیه کند و شهامت پذیرفتن نتایج تصمیماتش را داشته باشد

3– با کودک خود همدلی کنید : یکی از برخوردهای اصولی با ترس کودکان همدلی کردن و پذیرش ترس آن هاست مثلا کودک از اینکه در اتاقش بخوابد می ترسد و می گوید که” انجا چیز ترسناکی در تاریکی است و والدین در جواب می گویند “ببین چیزی نیست یا اینکه ببین ترس نداره ” و ترس کودک را نادیده می گیرند شاید برای شما ترس از تاریکی غیر منطقی به نظر برسد اما به نظر کودک کاملا منطقی و درست است بنابر این با نادیده گرفتن نمی توانید ترسش را از بین ببرید پس اجازه بدهید کودک از ترسش با شما صحبت کند مثلا بپرسید ” چه چیزی شما را می ترساند ؟ و به او اطمینان بدهید هر وقت شما را صدا بزند کنارش می روید .

4- آموزش نه گفتن همانطور که در فصل  گفته شد کودک باید بداند ما به دنیا نیامده ایم که خواسته های دیگران را برآورده کنیم چرا که خواسته های خود ما هم از اهمیت زیادی دارد برخی از والدین به فرزندان خود می آموزند که همیشه باید به حرف بزرگترها گوش کرد و همیشه حق با بزرگترهاست این آموزش کاملا اشتباه است کودک باید یاد بگیرد که گاهی هم به خواسته های دیگران نه بگوید چون در غیر این صورت خود را تسلیم خواسته های بیمارگونه و آزار دهنده ای کرده است و کودک باید بداند برای چه کارهایی باید نه بگوید مانند

وقتی از ما خواسته می شود مسائلی را از والدین خود پنهان کنیم

وقتی خوراکی از طرف یک فرد ناآشنا به ما تعارف می شود

وقتی کسی کار خطرناکی به ما پیشنهاد می دهد

وقتی که از ما می خواهند با افراد غریبه همکاری کنیم

سبک های رفتاری

فرض کنید کسی میخواهد اسباب بازی را از کودک شما بگیرد کودک ممکن است رفتار منفعالانه ، پرخاشگرانه و یا جراتمندانه از خود از خود نشان دهد

رفتار منفعلانه

به این سبک رفتاری سبک لاکپشتی هم می گویند زیرا کودک در لاک خود فرو می رود و نمی تواند نه بگوید و از حق خود دفاع کند و جرات ندارد که خواسته ی خود را مطرح کند و  این کودکان عزت نفس پایینی دارند و تصور می کنند نیازهای دیگران اولویت داردو خودشان را شایسته نمی دانند و فکر میکنند” تو خوبی ، من بدم ” در مقابل خواسته ی دیگران کوتاه می آیند و بعد شروع به خود خوری می کنند که چرا نتوانستم حقم را بگیرم ، چرا حرفم را نزدم و شروع به خود سرزنشی می کند . و از طرف دیگران نیز سرزنش می شوند و احساس بی کفایتی به آن ها  دست می دهد .

رفتار پرخاشگرانه

دومین سبک رفتاری ، رفتار پرخاشگرانه است که سبک گرگی نیز گفته می شود و چون فرد در این سبک رفتاری حق و حقوق دیگران را نادیده می گیرد و با خشونت و پرخاشگری حق خود را می گیرد یا به حق دیگران تجاوز می کند این رفتار به رفتار گرگی معروف است  مثلا دوست کودک شما به خانه ی شما آمده تا بازی کند وقتی که اسباب بازی کودک شما را بر می دارد کودک با خشونت با او درگیر می شود و اسباب بازی خود را پس می گیرد  و و یا به زور از او می خواهد که بازی مورد علاقه او را انجام دهد و در صورتی که طرف مقابل امتناع کند با او درگیر می شود و یا با رفتار خشونت آمیز دیگری او را مجبور به بازی می کند .

سبک  قاطعانه وجراتمندانه

به این سبک رفتاری سبک اسبی هم می گویند زیرا در این سبک کودک بسیار قاطع رفتار می کند و به حق و حقوق خود و دیگران آگاه است و در عین اینکه از حقش دفاع می کند به دیگران احترام می گذارد و و اساسا نمی خواهد با اعمال زور و فشار حرف خود را برکرسی بنشاند و فرد جراتمند از منافع شخصی خود  برای منافع جمعی صرفنظر می کند .

آثار مثبت و منفی سبک های رفتاری

اثار منفی سبک منفعلانه

در سبک رفتاری منفعلانه فرد هیچ پ گونه یشرفتی نمی کند چون  نمی تواند نه بگوید و از حقش دفاع کند  ومدام در حال برآورده کردن

خواسته های دیگران است ودچاراحساس خشم می شوند زیرا نتوانسته حرفش را بزند نتوانسته  حقش را بگیرد و این  همان ناراحتی هایی است که نتوانسته بیان کند و انباشته شده و تبدیل به خشم می شود و زمینه بروز انواع بیماری های جسمی روانی بوجود می آید.

آثار منفی سبک پرخاشگرانه

در روابط بین فردی با دیگران دچارمشکل می شود و همیشه با پرخاشگری و خشونت با دیگران برخورد می کند مسلما دوستان کمی خواهد داشت و در آینده در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل خواهد شد زیرا نمیتواند در بزرگسالی خشم خود را مدیریت کند و احتمال آسیب به خود و دیگران بوجود می آید و زمینه ی ایجاد رفتار پر خطر مثل بزهکاری ، زورگویی ، خلاف کاری وجود دارد .

آثار مثبت رفتار جراتمندانه

کودکی که رفتار جراتمندانه را یاد گرفته وقتی که حق او نادیده گرفته می شود رفتار او  نه منفعلانه است نه پرخاشگرانه بلکه قاطعانه است در نتیجه همیشه پیشرفت و موفقیت نصیب او می شود و از طرفی دیگر ناراحتی خودش را به شیوه ای مناسب ابراز می کند ، مهارت جراتمندی  باعث می شود کودک ” نه گفتن ” را یاد بگیرد و این گونه کودکان قطعا روابط دوستانه ی خوبی با گروه همسالان خود برقرار می کنند و این روابط می تواند دو طرفه باشد و حق و حقوق طرفین رعایت شود .

چگونه رفتار جراتمندانه را به کودکانمان آموزش دهیم

 مرحله ی اول زبان بدن

در این مرحله به کودک آموزش می دهیم وقتی کسی حق او را نادیده گرفت به چشمان او مستقیم نگاه کند و بدن خود را صاف نگه دارد و با لحن قاطعانه حرفش را بزند

مرحله ی دوم توصیف رفتاری که باعث ناراحتیش شده

در این مرحله رفتاری را که باعث ناراحتیش شده را با جزییات  کامل دقیق ، کی ، کجا ، و  کدام رفتار باعث ناراحتی او شده است  بدون توهین و برچسب زدن توصیف کند مثلا ( کودکی  جا مدادی فرزند شما را گرفته باید با جزییات کامل به او بگوید)

مرحله ی سوم بیان احساس

یکی از اصلی ترین عناصر در روابط بین فردی که حتما باید آموزش داده شود این است که کودک تمام احساسی را که تجربه کرده است را بیان کند ( من ازاین کار تو به شدت ناراحت و عصبانی هستم )

مرحله ی چهارم بیان خواسته

در این مرحله کودک باید بتواند به طور شفاف و صریح و قاطعانه خواسته ی خود را  برای طرف مقابل بیان کند و حقی را که نادیده گرفته شده را بگیرد (  ازت می خوام همین الان  از من معذرت خواهی کنی و جا مدادی منو پس بدی)

بازی حیوانات

در این بازی به ماسک  یا عروسک گرگ ، لاکپشت و اسب نیاز دارید

مرحله ی اول در مورد ویژگی این سه حیوان صحبت می کنیم و سئوال می پرسیم

به نظر شما اگه کسی لاک پشت را اذیت کند لاکپشت چه رفتاری از خود نشان می دهد؟

اگر کسی گرگ را اذیت کند گرگ چه رفتاری ازخود نشان می دهد ؟

اگر کسی اسب را اذیت کند اسب چه رفتاری از خود نشان می دهد؟

مرحله دوم پیامد رفتار هر کدام از این سه حیوان را بررسی کنید

لاکپشت : از حقش دفاع نمیکند ، همیشه ناراحت است، چون همه از اون سو استفاده می کنند

گرگ:  به همه  حمله می کند همه از او می ترسند واز او دوری میکنند چون دوستش ندارند، تنها می ماند

اسب : در عین اینکه از حق خودش دفاع میکند به کسی آزار نمی رساند . همه دوستش دارند و دوستان زیادی هم دارد

 مرحله سوم به کودکان آموزش می دهیم که رفتار ما انسان ها هم مانند این سه تا حیوان است ، برخی از افراد رفتاری مانند لاک پشت برخی مانند گرگ و برخی رفتارشان  مثل اسب است .

ویژگی های کودکان جراتمند :

با صدای بلند و رسا مرزهایش را مشخص می کند

نیاز و احساس خود را به طور شفاف بیان می کند

از حق خودش با حفظ احترام به  حقوق  دیگران دفاع می کند

می تواند در مواقع لازم قاطعانه نه بگوید

هر جا لازم شد از دیگران درخواست کمک می کند

به اشتباهش اقرار و عذر خواهی می کند و برای جبران اشتباهش اقدام می کند

وقتی چیزی را نمی داند با شهامت می پرسد و می خواهد که بیشتر توضیح دهند